TWIST eMagazine - 18 -
verhaal De gewonde meeuw©
Niels Landstra
Niels Landstra (Ridderkerk,
1966) is dichter, schrijver
en muzikant. Als telg uit
een verder Amsterdamse
familie, groeide hij op in
Noord-Brabant. Na latere
omzwervingen via Frankrijk,
Slowakije en Hongarije, het
land waar hij uiteindelijk
jarenlang woonde en werkte
aan zijn oeuvre, verscheen
zijn eerste dichtbundel
Waterval in 2012 bij uitgeverij
Oorsprong (Deventer). Zijn
zesde dichtbundel Uit de
schaduw naar het andere licht
werd in 2023 uitgegeven
door U2pi (Den Haag). In
2022 verscheen bij dezelfde
uitgeverij zijn veelgeprezen
debuutroman Monddood.
Het kortverhaal De gewonde
meeuw is een fragment uit
zijn tweede roman Voorgoed
die in 2025 zal verschijnen.
Voor deze roman is een
subsidie aangevraagd bij het
Nederlandse Letterenfonds.

In het late middaguur spiegelt de zon nog uitbundig op de bijna rimpelloze
zee. Op het tumult van de ziedende branding en het klaaglied van de
meeuwen, volgt mijn dagelijkse ritueel van overpeinzing dat meest
doorsprenkeld is met weemoed. Terwijl op de horizon een cruiseschip als
een witte kiezel vervaagt, haal ik mijn hengels binnenboord en drink ik
zonder smaak van een kruik lauw geworden landwijn.
Het is tijd om te gaan, besluit ik. Op de vangst van vandaag kan ik dagen
teren.
Na het aanzwengelen van de buitenboordmotor, vallen mij de meeuwen op
die eensgezind tegen een staalblauwe hemel drijven alsof ze verbonden zijn
aan onzichtbare lijnen. In werkelijkheid zal hun aandacht uitgaan naar de
spartelende vissen in de fuik die aan stuurboordkant dobbert in het water.
Mijn parelwitte vissersbootje deint gewillig mee op de kleine golfslag van
de Middellandse Zee. Af en toe, terwijl hij afkoerst op het strand voor mijn
huis, stuiven schuimvlokjes op die door de lucht meegevoerd, op het dek
smelten als sneeuw. In een flard denk ik aan de Hollandse winters uit mijn
jeugd waar ik niet naar terugverlang.
Bij de buren, honderd meter verderop, pronkt een verzameling van tientallen
dure auto’s om en nabij hun villa en door de tuin, die enkele hectaren groot
is en versierd met slingers en lampions, bewegen zich mondain geklede
en gesoigneerde mensen. Het hoogbejaarde stel dat naast mij woont, viert
vandaag hun diamanten bruiloft; ze hebben beleefd een uitnodiging bij mij
in de bus gestopt. Voor de vorm zou ik langs moeten gaan en mij voorstellen
aan de familie, maar ik tref de hoogbejaarde mensen zelden en hooguit in
een toevallig voorbijgaan.
Het is beter me met niemand te bemoeien, houd ik
mijzelf voor, hoewel het isolement mij soms opbreekt
en de wankele overtuiging opstaat dat de nadagen van
mijn leven zich minder sober mogen openbaren.
Ik leg mijn bootje vast aan de steiger; het houten
paalwerk reikt tot wel vijf meter in de zee. Omzichtig
spring ik op het verveloze plankier. Nu al, met de
herfst in aantocht, mis ik de avonden waarop ik met
een fles wijn in slaap val op de krakende steiger,
mee schommelend op de lusteloze golven, nog even
aangeraakt door het bronzen licht van de ondergaande
zon die langzaam verdwijnt achter de bergrug.
Op het strand vul ik een emmer met water. Een
makreel en een sardine hevel ik over; de andere
vissen gooi ik in de richting van de zee waar ze bij
de vloedlijn razendsnel worden gegrepen door de uit
de hemel neerstortende vogels. Dan merk ik in de
verte een meeuw op, levenloos liggend op het strand.
Als ik mij over hem heen buig, opent hij zijn kleine,
glinsterende oogjes en staart mij hulpeloos aan.
Moeizaam beweegt hij een vleugel die er verfomfaaid
uitziet. Terwijl ik hem opraap en tegen mijn borst
druk, roeren de vissen zich hevig in de emmer.
Ik nader mijn Zuid-Italiaanse tuin met de hoge palmen
en de gortdroge struiken waarin de wind ritselt en
waar uit de berken het opgewonden gezang van de
mussen opstijgt, terwijl krekels luidruchtig sjirpen
in het dorre gras. Als gedragen door dit orkest van
aardse melodieën, betreed ik de hal van mijn villa die
door de plavuizen vloer en de lemen muren heerlijk
koel aanvoelt en stap dan de keuken binnen.
De meeuw beweegt amper als ik hem behoedzaam
in een kartonnen doos leg; als ik echter vraag of hij
honger heeft, opent hij een oogje.
De tegenstribbelende makreel grijp ik met twee
handen in de emmer. Met een scherp mes snijd ik zijn
kop eraf, ontbloot met het lemmet zijn ingewanden
en gooi hem in stukken gesneden bij de meeuw in de
doos.
Gretig werpt de vogel zich op de vis.
‘Jij gaat het wel redden,’ zeg ik bemoedigend. ‘En je
bent wel meteen een luxe vogel met zo’n gefileerde
makreel in je hok.’
Terwijl ik me via de hal naar de slaapkamer begeef,
doemt mijn sterk vermagerde gestalte op in een
passpiegel. Het staat mij, vind ik, dat vadsige van
vroeger kan mij gestolen worden. Trouwens, na
vanmorgen ben ik nog bruiner geworden. Ik grijns
ijdel naar mijn gereflecteerde zelf. Dan herken ik
het geposeerde van de artiest in ruste die ik nu ben.
De grote spiegel met de gouden barokke omlijsting
waarvoor ik sta, doet mij denken aan de catacomben
van de theaters waarin ik optrad. Vandaar dat ik hem
hier kocht op een plaatselijke rommelmarkt; mijn
verleden wierp toen nog de schaduw van mijn alter
ego voor zich uit.
Terug in de keuken ontkurk ik een fles wijn.
De belofte van een lichte sensatie door de geur van
vol fruit, denk ik, en ik zet het glas aan mijn mond.
Het is te proeven dat de wijn uit deze streek komt.
Door mijn keuken met de sleetse granieten aanrecht
en de wanden met beige afbrokkelende tegels van
lokaal natuursteen, loop ik naar de tuin, schenk mijn
glas bij op de veranda. Drank brengt oude verlangens
boven en herschept verloren gewaande herinneringen.
En wanneer de man met de hamer komt, doe ik alsof
ik hem voor het eerst zie. Een heuse vriend.
Om die reden begin ik op tijd met drinken. Voor de
siësta heb ik mijn eerste roes achter de rug en na het
avondmaal volgt de tweede. Tegen middernacht ben
ik de dag kwijt uit mijn geheugen.
Vanaf het terras aanschouw ik de heuvels met de
wijngaarden die glooien naar een horizon met her en
der toefjes blauwachtige cipressen. Als verdwaald
markeren ze de pistachegroene en maïsgele
lappendeken die zich glinsterend uitrolt naar de
intredende schemering. Het concert van de krekels,
een ogenblik verstoord door een naderende tractor,
vangt na het wegsterven van de dieselmotor weer aan.
Hoewel het in geen tijden heeft geregend, voorspellen
de wijnboeren in de omgeving een goede oogst en
als de pluk straks begint, zijn alle zielen ter aarde
welkom om hen te komen helpen. Dan bevolken de
veelal Noord-Europese jongelingen de dorpjes in de
omtrek en zingen er allerlei talen door de broeierige
avond.
Is dat geen excuus om Maarten, mijn grote broer, hier
uit te nodigen? Niet voor de druivenpluk, daarvoor
vindt hij zichzelf te oud, maar om te zien hoe ik mijn
nieuwe bestaan hier heb opgebouwd? Nee, ik had
mij voorgenomen Maarten te vergeten, zeg ik tegen
mijzelf, we zijn gebrouilleerd geraakt en toen dat
gebeurde, wisten wij allebei dat we dat ons hele leven
al waren geweest.
Flarden feestmuziek van de buren waaien mijn kant op.
Het zijn tonen die opgaan in de wind, zich vermengen
met het gezoem van de bijen in de bloemperken die
mijn tuin omzomen. Hoewel dit voor mij ooit een
huis was om reikhalzend naar uit te zien ebde hier, op
het moment dat ik het betrok, de vreugde gestaag uit
mij weg. Ik was oud, de bühne beu; een leven zonder
publiek sterft allengs in stilte.
Een klaaglijk miauwen klinkt. De zwerfkat die mij
sinds een maand of wat bezoekt, strekt zich uit aan
mijn voeten. We eten maar weer samen, hij en ik
en het is goed gezelschap; na het verorberen van
zijn vers gevangen maaltijd of vis uit blik, verlaat
hij het terrein. Alsof hij feilloos aanvoelt hoelang ik
zijn aanwezigheid verdraag. Hecht moeten we niet
worden, dan trekt hij bij me in en kan ik me straks
stukbijten op het verdelgen van vlooienplagen.
Mijn kluizenaarschap wordt soms doorbroken
door mijn naaste buurman Giovanni. Na zijn
pensionering heeft hij zijn huis in de stad verkocht
en zich hier permanent gevestigd in zijn imposante,
ivoorwit bepleisterde villa. De dakpannen lijken met
azuurblauwe penselen aangestreken en schitteren in
de zon als een verstilde zee. Verderop strekken zijn
wijngaarden zich in gearceerde vlakken op de heuvel
uit. Als zijn vrouw van huis is, en dat gebeurt nogal
eens, komt hij mij als een stiekeme schooljongen
ophalen.
‘Ga je mee?’ vraagt hij dan met een schalkse grijns,
‘ik heb wijn die op moet.’
De geluiden van de insecten trekken zich terug,
zwellen weer aan. Het is een gonzen dat mij
onafgebroken fascineert en ’s nachts in slaap wiegt,
vooral als de nachtegaal op de heuvel tsjilpt en de
roodborstjes zingen.
Het is hier zo veel levendiger dan toen in Huize Den
Akker, besef ik. Op het internaat vergleden de nachten
in een doodse stilte, zonder gesjirp of vogelzang. Alsof
de dieren net als wij, de bewoners van de paviljoenen,
de adem inhielden tot de volgende dag. Later verkoos
ik een leven als artiest. De bruisende nachten duurden
tot het ochtendgloren en mijzelf hoefde ik alleen maar
te zijn als het mij uitkwam.
Aan de horizon pakken wolken zich samen en zonder
aankondiging stort de hemel haar nattigheid massaal
over de wijngaarden uit. In het schemerdonker ren
ik de velden in, slalom tussen de wijnranken door,
glibber door de modder en glijd onderuit om de regen
met mijn mond te vangen. Het lijkt bijna op geluk,
alleen zijn met de regen en toch; wat is geluk als het
je steeds verlaat?
Ik denk dat ik mijn broer toch maar uitnodig. Met de
KLM duurt de vlucht een uur of twee. Dan kunnen
we oude zaken bijleggen onder het genot van enige
glazen wijn. En zal ik hem vertellen over de gewonde
zeemeeuw die dan wel vertrokken zal zijn. 

Samenvatting

Niels Landstra (Ridderkerk, 1966)

Dichter, schrijver, muzikant, schilder

Niels Landstra groeide op in Noord-Brabant. Hij woonde onder andere in Breda, Bussum en Amersfoort, en verbleef een korte periode in Zuid-Frankrijk. Uiteindelijk emigreerde hij voor enige jaren naar Hongarije. Eenmaal terug op Brabantse bodem, debuteerde hij met een kortverhaal in Meander (2004). Daarop volgden tientallen publicaties in diverse literaire tijdschriften, zowel in Nederland als in Vlaanderen. In 2012 verscheen zijn eerste dichtbundel Waterval bij uitgeverij Oorsprong. Vijf gepubliceerde dichtbundels later legde de dichter de contouren vast van zijn debuutroman Monddood die in 2022 door U2Pi werd uitgegeven.

De opmaat naar het schrijven van zijn zesde bundel was het aanschouwen van de in brons gegoten Eva in een museumzaal. In Uit de schaduw naar het andere licht opent hij een poëtische wereld waarin schaduw en licht elkaar afwisselen. Ze staan symbool voor boete en schuld, voor verlatingsangst, list en bedrog. Met hier en daar een vleugje ironie zingt de dichter de woorden los van de taal en voorbij het woord dringt het beeld zich haast tastbaar op. De zondeval in het gedicht Eva, de schaduw van het kwaad die over het paradijs valt, wordt aangeraakt door het andere licht. Van wat is maar nimmer in het heden slijt.

Roman Monddood

geschreven door Niels Landstra.

Als voormalig journalist/vertaler Daan Roos een date zoekt op internet, komt hij in de echte wereld Sylvia tegen en is meteen verkocht. Hij ligt in scheiding met de wispelturige Chantal die haar positie als moeder van twee misbruikt in de echtscheidingszaak. Afwisselend woont hij in een camper en bij Sylvia die aan een progressieve variant van MS lijdt wat haar grilligheid versterkt. Langzaam raakt hij verstrikt in het oerwoud van hulpverlening en regelgeving waar psychiater, psycholoog, jeugdbegeleiders, rechter, advocaten, opsporingsambtenaren, ziektewet, bijstand, sociale recherche, voedselbank en daklozenopvang hem eerder tegenwerken dan meewerken. De goedbedoelde acties van zijn voormalig werkgever Freek, de bijna bejaarde buurman Mook of de schizofrene ex van Sylvia Sacha helpen Daan ook niet echt. De auteur schept er een genoegen in personages en verwikkelingen met uitbundig creatieve maar passende metaforen aan het papier toe te vertrouwen met beelden die meer oproepen dan de woorden zelf, of zoals hij zelf schrijft:

Maar er lag leed in het verschiet als in een fado zonder liefde, lust en hoop, terwijl de muziek zich vermengde met de ruisende stilte van het land. Het deed me denken aan het wit tussen dichtregels. Dat de echo van het woord op een smachtende wijze doorklinkt in het ongeschrevene.

Monddood is een rauwe en ontroerende roman, waarin de troosteloze absurditeit van het leven besloten ligt en haast schrijnend dichtbij komt in de fysieke en geestelijke aftakeling van levens.

Inkijkexemplaar: https://www.bruna.nl/boeken/monddood-9789493299429

‘Monddood’, ISBN 978 94 9329 941 2, is voor 19.50 euro verkrijgbaar in de boekhandel in Nederland en Vlaanderen en rechtstreeks via de webshop van de uitgever www.kelbo.nl